Je zal de term piekhelderheid ongetwijfeld in veel (van onze) tv-reviews en -artikelen voorbij hebben zien komen. Helderheid is dan ook een belangrijk onderdeel van een tv.
Als je op zoek bent naar een nieuwe tv, is het wel fijn om te weten of je deze zonder problemen in een felverlichte woonkamer kan gebruiken of dat de tv dan eigenlijk gewoon in een spiegel verandert. Nou speelt antireflectietechnologie in dat geval ook een belangrijke rol, zeker Samsungs 'Glare Free'-technologie, maar een feller beeld blijft natuurlijk ook beter zichtbaar bij veel tegenlicht.
Vooral bij OLED en mini-LED TV's wordt er de laatste jaren veel nadruk gelegd op de piekhelderheden van deze modellen. OLED TV's hebben vrij lang een beetje een helderheidsprobleem gehad. Ze leverden prachtige beelden, maar moesten daarvoor wel in een donkere ruimte gebruikt worden. Dat is bij veel (goedkopere) modellen nog steeds het beste, maar fabrikanten weten inmiddels toch dankzij allerlei verschillende technologieën steeds weer een hogere piekhelderheid te bieden. De premium Samsung S95F en LG G5 lijken allebei inmiddels redelijk geschikt voor in de gemiddelde woonkamer. Daarnaast adverteren tv-fabrikanten ook maar al te graag met de piekhelderheden van hun mini-LED TV's, want die tv's kunnen nou eenmaal gewoon enorm fel worden en 4.000 nits ziet er bijvoorbeeld erg indrukwekkend uit op papier.
Het probleem is dat piekhelderheid vanwege marketing vaak overkomt alsof het de "standaard" helderheid van je tv is. Natuurlijk zit in de term zelf al een hint naar het feit dat dit niet het geval is (piek), maar dit is wel de waarde die vrijwel altijd gedeeld wordt en omdat er ook geen vaste meting voor het bepalen van een piekhelderheid is, is dit ook redelijk misleidend.
Wat betekent de piekhelderheid?
De piekhelderheid die je op de websites van tv-fabrikanten tegenkomt, is in principe gewoon de hoogste helderheid die de tv in hun eigen tests wist te bereiken. Helaas is het nog wel iets ingewikkelder dan dat.
Je moet meestal de kleine lettertjes onderaan productpagina's lezen om erachter te komen in welke situatie die hoogste helderheid is gemeten. De piekhelderheid waarmee een tv gepromoot wordt, is meestal niet de maximale helderheid die kan worden weergegeven door het volledige display. Die helderheid valt over het algemeen veel lager uit.
Er zit natuurlijk een limiet op hoeveel energie en rekenkracht een tv kan toewijden aan het verlichten van zijn pixels. Als je die energie en rekenkracht focust op een klein gedeelte van het display, kan je een veel hogere helderheid bereiken dan als deze verspreidt moeten worden over het gehele display.
De piekhelderheden die bij tv's worden vermeld, zijn dan ook veel hoger dan de maximale full-screen helderheid die ze kunnen bieden. Dat komt dus doordat ze gemeten worden bij felverlichte vensters die maar op een klein percentage van het scherm worden weergegeven. Deze metingen voeren wij ook uit bij veel van onze tv-reviews om te checken of de claims van de fabrikant wel realistisch zijn en om je met meerdere metingen een beter idee te geven van de helderheid in de praktijk.
Het vervelende aan het gebruik van piekhelderheden om de helderheid van tv's mee aan te geven, is dat niet alle fabrikanten deze piekhelderheid bij hetzelfde percentage van het schermoppervlak meten. Als je de kleine lettertjes leest, zie je bij sommige tv's dat de piekhelderheid gemeten is bij een venster met een oppervlak van 5% van het totale schermoppervlak, terwijl je bij een andere tv misschien te maken hebt met een venster van 10% of juist 3%.
Hierdoor kan het dus vrij lastig worden om tv's te vergelijken op vlak van helderheid. Vaak kiest een fabrikant natuurlijk voor het meest indrukwekkende getal dat ze kunnen bereiken, maar het wordt natuurlijk ook altijd afgerond naar een mooi getal zoals 2.000, 2.500 of 4.000. In onze metingen zie je de precieze waardes die wij hebben gemeten, zoals bijvoorbeeld 2.268 nits bij een 10% venster van de LG G5 (in de Filmmaker-modus). Natuurlijk kunnen individuele panelen altijd wel een beetje afwijken van elkaar, maar het is natuurlijk wel de bedoeling dat je met een eigen meting onder dezelfde omstandigheden enigszins in de buurt moet kunnen komen van de piekhelderheid die een fabrikant claimt.
Het wordt overigens allemaal nog iets complexer door de verschillende beeldmodi die beschikbaar zijn op moderne tv's. Vaak wordt de piekhelderheid namelijk ook niet gemeten bij de standaard beeldmodus, maar misschien eerder bij een soort 'Vivid'/Levendige modus. Zo'n modus kan vaak voor een hogere helderheid zorgen en kleuren iets meer van het scherm laten spatten, maar dit zijn niet het soort beeldmodi die zorgen voor de beste, meest realistische kijkervaring.
Bij onze helderheidsmetingen zie je daarom vooral de resultaten in de standaard beeldmodus en de Filmmaker-modus. We raden je niet aan om je tv in de standaard beeldmodus te laten staan, maar in de praktijk zullen veel mensen dat wel doen. De Filmmaker-modus is dan juist weer de modus die het beste moet zijn volgens experts uit de filmindustrie (en soms de makers van bepaalde content zelf). Het is dus nuttiger om te weten wat voor helderheden je kan verwachten in de modi die je misschien ook echt zal gebruiken, in plaats van in de modi die bijna alleen in showrooms worden gebruikt.
Het belang van de full-screen helderheid
Het zou misschien eerlijker en realistischer zijn als we vaker te horen kregen over de full-screen helderheid van een tv. Die helderheid klinkt alleen niet zo indrukwekkend. Bij de LG G5 zit deze bijvoorbeeld rond de 300 nits in de standaard beeldmodus. Een mini-LED TV zoals de Samsung QN90D zit dan bijvoorbeeld weer rond de 680 nits in de standaard beeldmodus.
De piekhelderheid is echter niet volledig nutteloos. We hopen tenminste dat je niet vaak naar een volledig wit scherm zit te staren. Het meten van een volledig wit venster is namelijk ook niet echt representatief voor een echte kijkervaring. Er zijn in films en series altijd meer dan genoeg scènes te vinden waarin niet alles felverlicht in beeld is. Juist in donkere scènes kan een hoge piekhelderheid dus alsnog een groot effect hebben en voor mooie, felle highlights zorgen, ook al is de full-screen helderheid misschien niet heel indrukwekkend.
Een piekhelderheid van meer dan 2.000 nits op een moderne OLED TV kan voor prachtige HDR-beelden zorgen in een donkere film zoals The Batman (en ook in iets minder donkere films), maar het betekent alleen niet dat een voetbalwedstrijd ook oogverblindend fel zal worden weergegeven als het hele beeld felgroen moet worden verlicht.
Misschien zou de beste oplossing zijn om de resultaten van beide metingen te laten zien. Dan zie je als consument ook beter wat de sterkte- en zwaktepunten van specifieke tv's en tv-technologieën zijn. Die Samsung QN90D die we hierboven benoemden, mag bijvoorbeeld dan wel een full-screen helderheid van 680 nits hebben, maar zijn piekhelderheid bij een 10% venster is met 1.297 nits veel minder hoog dan die van de LG G5. Dat zal dus in de praktijk zorgen voor een minder groot contrast. Als je beide metingen te zien krijgt, kan je als consument beter bepalen welke tv het meest geschikt is voor de content die jij het liefst bekijkt.
