Sony X95L review

Sony X95L: review in een notendop

De Sony X95L probeert vrijwel alle problemen van zijn mini-LED-voorganger op te lossen met een verbeterd paneeldesign, nog betere beeldverwerking en 10% meer lokale dimzones. Op het eerste blik ziet deze tv er meteen al erg premium uit. Het design combineert de typische minimalistische stijl van Sony met een verrassend flexibel montagesysteem in de vorm van drie verschillende configuraties voor de voet. 

Je krijgt hier toegang tot allerlei slimme features via de nieuwste versie van Google TV, terwijl de tv zelf draait op Sony's nieuwste en krachtigste Cognitive Processor XR. Het nieuwe backlight-systeem is ook echt geweldig. Het voorgaande mini-LED-model van Sony, de X95K, had af en toe wel last van wat blooming rondom felle objecten in het beeld, maar dat is nu bijna volledig verleden tijd. Het beeld is veel consistenter en meeslepender en je krijgt nog steeds diepe zwartwaardes.

Om zo min mogelijk last te hebben van deze blooming heeft Sony ervoor gekozen om de tv iets te laten inleveren op de helderheid wanneer highlights tegen een zwarte achtergrond worden vertoond. De voordelen zijn hierbij gelukkig wel groter dan de nadelen. Naast het extra consistente backlight-systeem konden we hier ook genieten van indrukwekkend verfijnde kleuren, gepolijste bewegingsverwerking en natuurlijk uitziende 4K-scherpte. Alsof dat nog niet genoeg was, weet de de X95L ook nog een helder en gedetailleerd geluid te produceren met zijn ingebouwde speakers.

Er is dit jaar echter wel veel concurrentie op het gebied van mini-LED TV's en dat maakt het misschien ook extra lastig om te bepalen wat de beste tv's van 2024 zijn. De X95L is in ieder geval succesvol en uniek genoeg om wel op te vallen tussen alle andere tv's van dit jaar. 

Sony X95L review: prijs en releasedatum

• Releasedatum: zomer 2023
• Beschikbaar vanaf 2.199 euro tot 4.299 euro

De Sony X95L werd in de zomer van 2023 gelanceerd in drie verschillende formaten: 65, 75 en 85 inch. Echt een kleine optie is er dus niet. Het 65-inch model kost je 2.199 euro, de 75-inch variant 2.999 euro en de 85-inch variant 4.299 euro.

Wil je toch liever een maatje kleiner (zoals 55 inch)? Dan zal je helaas naar andere modellen van Sony of van de concurrentie moeten kijken. Bij Sony zelf beland je dan bij óf een duurdere OLED TV óf een minder indrukwekkende Full Array LED TV. 

Prijs-kwaliteit score: 4/5

Sony X95L review: features

• 4K mini-LED TV met local dimming
• Cognitive Processor XR
• Ondersteuning voor HDR10, HLG en Dolby Vision HDR

Zoals we inmiddels wel kunnen verwachten van topklasse lcd-tv's van bekende merken zoals Sony, is de X95L voorzien van een mini-LED-verlichtingssysteem met local dimming. Sony claimt dat deze local dimming ook flink verbeterd is tegenover die op zijn voorganger. Die verbeteringen zijn gedeeltelijk te danken aan de extra dimzones. Sony is namelijk van 432 dimzones op de 65X95K naar 480 dimzones op de 65X95L gegaan. 

Samen met andere verbeteringen aan de beeldverwerking en de samenstelling van het paneel van de X95L zouden deze verbeteringen er volgens Sony voor zorgen dat de tv een 30% hogere piekhelderheid kan bereiken dan zijn voorganger. De X95L wist dan ook een indrukwekkende helderheid van 1.560 nits te bereiken met een wit HDR-venster van 10% van het gehele beeld, 1.225 nits met een venster van 2% en 611 nits met het volledige scherm. Het lijkt misschien heel vreemd dat de helderheid bij het kleinste venster van 2% lager is dan bij het venster van 10%. Bij OLED TV's zou een kleiner venster namelijk ook een hogere piekhelderheid betekenen, maar deze lagere helderheid bij een kleiner venster is hier het gevolg van de manier waarop local dimming werkt. 

OLED-schermen kunnen momenteel echter nog niet net zo fel worden als de X95L bij een venster van 10% en zeker ook niet zo fel met hun volledige scherm verlicht. Aan de andere kant geven zelfs 480 dimzones je lang niet dezelfde lichtcontrole die je krijgt bij een OLED TV met individuele, zelf oplichtende pixels. Toch heeft Sony ons eerder al getoond dat het een verrassend goede lichtcontrole kan creëren zelfs met veel minder dimzones. 

De verbeterde beeldverwerking (die we eerder al benoemd hebben) is te danken aan de nieuwste versie van Sony's Cognitive Processor XR. Dit is een processor die vooral gefocust is op twee dingen (afhankelijk van de presets die je selecteert): het realistischer weergeven van beelden en ervoor zorgen dat beelden zo dicht mogelijk in de buurt komen van hoe ze eruit zagen toen ze in een professionele omgeving werden gemastered. 

De algoritmes voor de local dimming zijn verbeterd op de X95L en daarnaast moet het nieuwe 'XR Clear Image'-systeem er ook voor zorgen dat HD- en SD-bronnen nog beter kunnen opgewaardeerd kunnen worden naar de 4K-resolutie van de tv en dat terwijl Sony's upscaling voorheen ook al fantastisch was. 

Op het eerste gezicht lijken de aansluitingen op de tv redelijk standaard te zijn voor een premium tv. Er zijn vier HDMI-poorten, twee usb-poorten, een hybride composiet/S-Centre-speakerinput, een optische digitale audio-input, een ethernetpoort en natuurlijk ingebouwde ondersteuning voor Wi-Fi en Bluetooth. Helaas zijn wel maar twee van de HDMI-poorten voorzien van ondersteuning voor het soort hoge bandbreedtes waar gamers over het algemeen naar op zoek zijn en zelfs bij die twee poorten zal je nog wat compromissen moeten sluiten. Hier zullen we echter bij het kopje 'Gaming' nog op terugkomen. 

De X95L is, net als een aantal van de vorige generaties van Sony's premium tv's, voorzien van ondersteuning voor allerlei third-party software. Ten eerste wordt er hier samengewerkt met Dolby om Dolby Vision HDR en een Dolby Atmos-geluid te kunnen leveren. Daarnaast is de tv ook gecertificeerd door IMAX en kan hij dus ook het beste halen uit het 'IMAX Enhanced'-videoformat. Verder heeft Netflix de tv voorzien van een 'Netflix Calibrated'-modus en daardoor kan de tv ook Netflix-content zo accuraat mogelijk weergeven (aan de hand van hoe Netflix de content gemastered heeft). 

Wat wel mist op de X95L, is ondersteuning voor HDR10+. Sony is echter niet de enige tv-fabrikant die weigert om dit HDR-format te ondersteunen. Ook LG heeft deze Dolby Vision-rivaal nog steeds niet aan zijn nieuwe tv's toegevoegd. Samsung gebruikt wel HDR10+, maar weigert juist weer om Dolby Vision-ondersteuning toe te voegen. Er zijn wel tv's te vinden van merken zoals Philips, Panasonic en TCL die beide HDR-formats ondersteunen en dat is fijn, want hoewel Dolby Vision nog steeds populairder is, worden ze inmiddels toch allebei regelmatig gebruikt voor films en series. 

De X95L heeft niet alleen premium features op het gebied van beeldkwaliteit. Er is namelijk ook een 'Acoustic Multi-Audio+'-geluidssysteem aanwezig. Dit systeem gebruikt ingebouwde speakers aan alle kanten van de behuizing van de tv, waaronder de 'frame-trillende' tweeters aan de zijkanten, om een soundstage te leveren die volgens Sony veel groter en gedetailleerder is dan voorheen. 

Als je ook al een Sony-soundbar hebt of overweegt om er een aan te schaffen voor bij de tv, dan kan die S-Centre-poort die we eerder benoemden ervoor zorgen dat de speakers van de tv samen het centrale kanaal in het geluidssysteem vormen, terwijl de soundbar dan voor de andere kanalen zorgt.

Features score: 4,5/5

Sony X95L review: beeldkwaliteit

• Uitstekende backlight-controle
• Felle HDR-beelden
• Uitstekende beeldverwerking

Sony's X95K uit 2022 was al een goede tv, maar hij zat niet echt op hetzelfde niveau als sommige van zijn premium rivalen. Het leek erop dat Sony nog niet echt goed wist om te gaan met alle extra helderheid en dimzones, ook al staat het bedrijf normaal toch wel bekend om zijn uitstekende backlight-controle. Gelukkig heeft het Sony na een extra jaar van ontwikkeling voor fantastische resultaten weten te zorgen op de X95L.

Op de X95K zagen donkere scènes er redelijk inconsistent uit. Dat was vooral te merken aan de blooming rondom felle objecten. De X95L ziet er daarentegen enorm consistent uit en zorgt daardoor voor een veel meeslependere kijkervaring. Het blooming-effect is hier flink verminderd. Je ziet het minder vaak en het is ook minder ver verspreid vanuit de felle objecten. Het beeld ziet er ook niet meer zo grijs uit wanneer de blooming wel een heel klein beetje zichtbaar is. 

Een van de manieren waarop Sony de blooming heeft verminderd, is door hele felle objecten in beeld een beetje te dimmen wanneer ze omringd worden door een erg erg donkere achtergrond. Dit is iets dat Samsung al jaren doet bij zijn mini-LED TV's, maar Sony heeft deze methode tot nu toe steeds vermeden. Het dimmen van de highlights is overigens wel echt heel mild (vergeleken met Samsung-tv's) en daardoor valt het ook niet heel erg op. We vinden het uiteindelijk dus niet zo erg om af en toe een beetje helderheid in te leveren op de X95L voor betere, uniforme zwartwaardes. 

Het is niet alleen de verbeterde uniformiteit van de zwarte kleuren die donkere scènes op deze tv zo indrukwekkend maken. Daarnaast wordt zwart ook echt inktzwart weergegeven op de X95L. Af en toe voelt het net alsof je naar een OLED TV kijkt in plaats van een lcd-tv. Je merkt echter gauw op een positieve manier dat je niet met OLED te maken hebt, wanneer je ziet hoe fel de X95L kan worden. Dat is extra goed te merken bij HDR-beelden die het hele scherm fel verlichten. 

We moeten hier wel vermelden dat de X95L niet zo'n hoge helderheid kan bereiken als Samsungs flagship mini-LED TV's. Nou is Sony's flagship mini-LED TV wel een stuk goedkoper dan die van Samsung en weet hij zo goed met zijn helderheid om te gaan dat je toch een spectaculaire, consistente en natuurlijke HDR-ervaring krijgt.

De verbeterde helderheid en het verbeterde contrast op de X95L ten opzichte van de X95K zorgen er ook voor dat hij een betere kleurweergave heeft. Verzadigde kleuren zien er levendiger uit en zoals gewoonlijk weet Sony's mysterieuze Triluminos-kleursysteem het beschikbare licht geweldig te gebruiken om prachtige, subtiele kleurtonen te leveren. Het leveren van zo'n combinatie van levendige, maar ook subtiele kleuren is een van de dingen die de beste tv's onderscheidt van de rest. 

De subtiele kleuren en lichtcontrole zorgen er ook voor dat beelden er enorm scherp, gedetailleerd en gelaagd uitzien op de X95L. Objecten zien er driedimensionaal uit (voor zover dat kan zonder 3D-technologie) en het beeld ziet er vrijwel altijd echt enorm scherp uit. Zelfs bij HD-bronnen maakt de effectieve 4K-upscaling van de X95L beelden verbazingwekkend scherp. 

Tijdens actiescènes met heel veel beweging in beeld, blijft alles gelukkig ook erg scherp. Zelfs zonder speciale opties voor bewegingen aan te zetten wist de X95L al indrukwekkend goed om te gaan met bij films in 24fps. Als je toevallig ooit wel last hebt van judder bij een bepaalde (waarschijnlijk erg felle) bron van 24fps, dan biedt Sony je wel een aantal uitstekende opties voor het verwerken van bewegingen die de impact van judder moeten verminderen, maar ook niet zorgen voor andere ongewenste effecten van beeldverwerking. Dat is tenminste het geval als je alleen de meest energie-efficiënte versies van deze verwerkingsopties gebruikt. 

Het is ook interessant om te zien hoe de uitstekende Cognitive Processor XR te werk gaat bij verschillende beeldmodi. Zo kunnen bepaalde belangrijke objecten in beeld op subtiele wijze meer benadrukt worden (zoals je ogen ook in het echt met bepaalde objecten doen) of kan de oorspronkelijke master van de bron zo accuraat mogelijk worden weergegeven. In beide gevallen kan je genieten van prachtige resultaten, ook al zijn ze dus afgesteld aan de hand van verschillende voorkeuren. 

Hoewel beelden er dus duidelijk beter uitzien op de X95L dan op zijn voorganger, zijn er wel een aantal kleine minpunten die we even moeten benoemen. Een van deze minpunten hebben we eigenlijk al aangehaald en dat is het feit dat dit zeker niet een van de felste mini-LED TV's is die je kan vinden. Hij mag dus wel feller zijn dan een OLED TV, maar je krijgt hier niet de meest indrukwekkende helderheid. De helderheid die je wel krijgt, wordt hier gelukkig enorm goed geoptimaliseerd. 

Verder is bijna alle subtiliteit ineens verdwenen als je voor de Vivid-beeldmodus kiest op de X95L en dat terwijl alle andere beeldmodi er wel prima uitzien. Vivid zorgt echter voor redelijk vervaagde en onrealistische kleuren. Bij sommige andere presets merk je hier en daar wel wat verlies aan schaduwen en details in de meest felle gedeeltes van HDR-beelden. Normaal gesproken is de backlight-controle uitstekend, maar af en toe kan een erg agressief gemasterde HDR-scène met een dynamische mix tussen felverlichte en donkere content wel een beetje te neutraal overkomen. Dat zagen we bijvoorbeeld gebeuren bij de openingsscène van de film Babylon op 4K Blu-ray. De tv weet gewoon niet goed wat hij moet doen bij dit soort complexe beelden met extreme variaties in helderheid en contrast. 

Veel van deze minpunten kan je redelijk gemakkelijk vermijden door zorgvuldig voor de juiste beeldmodus te kiezen en minpunten die niet zo gemakkelijk zijn op te lossen, komen gelukkig ook niet vaak voor. Over het algemeen zien beelden er op de X95L dus vooral verrassend mooi uit. 

Beeldkwaliteit score: 5/5

Sony X95L review: audio

• Acoustic Multi-Audio-speakersysteem werkt goed
• Levendig, onvervormd basgeluid
• Brede en goed ontwikkelde soundstage

Het ziet er misschien op het eerste gezicht niet naar uit dat er genoeg fysieke ruimte is in deze tv om goede speakers te bevatten, maar het geluidssysteem van de X95L klinkt toch verrassend goed vergeleken met andere ingebouwde tv-speakers. 

Er worden meerdere speakers gebruikt, waaronder frame vibrators in de zijkanten van het scherm, om het geluid veel breder te verspreiden dan een simpel stereosysteem of een audiosysteem met naar beneden gerichte speakers zou kunnen. De tweeters in het frame weten bepaalde geluidseffecten vaak ook verrassend goed te positioneren, zodat ze klinken alsof ze vanuit precies de goede locatie op of naast het scherm komen. Zelfs het geluid van bewegende objecten wordt accuraat weergegeven.  

Dialogen worden ook helder weergegeven en net als andere geluidseffecten worden ook stemmen goed gepositioneerd op de plek waar ze vandaan horen te komen in plaats van ergens onder het scherm of vanaf de zijkant. Bij wat drukkere filmsoundtracks is er ook een goede balans tussen de verschillende frequenties en elementen in de mix. Niets klinkt te helder vergeleken met de rest of neemt de hele mix over. 

De bas heeft wel een redelijk beperkt frequentiebereik en kan niet extreem veel diepte toevoegen aan actiescènes. We hadden echter nooit last van zoemende geluiden, haperingen of andere bekende geluidsproblemen bij de bas. Daarnaast krijgen de middentonen wel een redelijk groot frequentiebereik waardoor het geluid nooit te "dun" of zwak klinkt. Het speakersysteem klinkt ook zeker krachtig genoeg. Je merkt het zeker wanneer een actiescène of horrorscène extra spannend wordt. 

Audio score: 4,5/5 

Sony X95L review: design

• Drie verschillende montageopties voor de voetjes 
• Kan hoger worden geplaatst om ruimte te maken voor een soundbar 
• Indrukwekkende bouwkwaliteit

Het design van de X95L biedt een mooie combinatie van een elegant minimalisme en praktische elementen. De zwarte behuizing met zilverkleurige randen is dun genoeg om je niet af te leiden van de content die je aan het bekijken bent, maar voelt tegelijkertijd erg stevig aan. De voetjes waar je de tv op kan neerzetten zijn ook zo dun dat je ze bijna niet ziet als je recht voor de tv staat. 

Je kan de voetjes ook op drie verschillende manieren monteren. Ze zien er waarschijnlijk het meest elegant uit wanneer je ze helemaal in de uiterste hoeken onder het scherm plaatst, want dan lijken ze gewoon het frame van de tv horizontaal iets uit te breiden. Je kan ze echter ook monteren op een manier waardoor de tv iets hoger van het tv-meubel komt te staan, zodat er onder de tv nog ruimte is voor bijvoorbeeld een soundbar. Als laatste kan je de voetjes ook wat dichter bij elkaar onder de tv positioneren, zodat je de tv op een wat smaller meubel kwijt kan. Hier is dus erg goed over nagedacht.

Je zal misschien wel al wel gezien hebben dat de achterkant van de X95L wat dikker is dan je misschien gewend bent van de meeste superdunne tv's die we vandaag de dag vaak zien. Als je niet van plan bent om de tv aan de muur te hangen, zal dit waarschijnlijk ook al vrij snel niet meer opvallen. De dikte is namelijk vrij slim verdeeld over de achterkant, waarbij het dikste gedeelte zich in het midden bevindt. Dit zie je dus alleen als je vanuit een hele extreme hoek naar de tv kijkt.  

Design score: 4,5/5

Sony X95L review: smart tv en menu's

• Ondersteuning voor Google TV 
• Stembediening
• Menu's kunnen een beetje overweldigend aanvoelen

Sony biedt op zijn tv's al vrij lang Google TV (en daarvoor Android TV) als smart tv-interface. Het is dus ook geen verrassing dat de X95L ook Google TV gebruikt. Google TV is een grote verbetering ten opzichte van Android TV. Zo zien de menu's er een stuk mooier uit en zijn ze ook gebruiksvriendelijker. Toch voelen deze menu's op sommige gebieden nog wel een beetje overweldigend, terwijl ze minder aanpassingsmogelijkheden bieden dan veel concurrerende smart tv-interfaces.

Het is het overigens waard om te benoemen dat Sony op zijn tv's een exclusieve streamingdienst aanbiedt: Bravia Core. Bravia Core bevat een groot aanbod aan films (inclusief redelijk recente films, maar ook oudere films) die allemaal met een hogere bandbreedte kunnen worden gestreamd dan gebruikelijk is voor een streamingdienst. Hierdoor krijg je 4K HDR-content in nog betere kwaliteit te zien. Je hebt wel een internetsnelheid van minstens 80Mbps nodig om het beste uit Bravia Core te halen. Je krijgt bij de aankoop van de X95L (en andere Sony-tv's) trouwens toegang tot 10 gratis films voordat je moet betalen voor content, dus dat is een mooie extra.  

Stembediening via de Google Assistent wordt hier ook ondersteund en als je wil kan je ook nog het optionele Bravia Cam-accessoire aanschaffen (199,99 euro). Deze camera kan je bovenop de tv monteren en hiermee kunnen het geluid en beeld automatisch worden aangepast aan de hand van waar je zit. Ook kan je videobellen via deze camera en de tv gedeeltelijk besturen met gebaren. Wij vinden dit accessoire echter niet de extra 200 euro waard, maar het is misschien wel het overwegen waard als je die features interessant vindt. 

Smart tv en menu's score: 4/5

Sony X95L review: gaming

• 4K/120Hz VRR-ondersteuning via twee van de vier HDMI-poorten
• Geen Dolby Vision Game-modus 
• Beschikt over de Perfect for PS5-features

Sony heeft met zijn PlayStation-afdeling natuurlijk een grote rol binnen de gaming-wereld, maar vreemd genoeg heeft het bedrijf op zijn tv's nog lang niet al de nieuwste gaming-features toegevoegd. Dat is ook te merken aan de X95L.

Ten eerste hebben maar twee van de vier HDMI-poorten ondersteuning voor een 4K/120Hz-signaal en variabele refresh rates. Een van die twee poorten is dan natuurlijk ook nog eens de HDMI ARC (voor het aansluiten van een soundbar).

Wat ook frustrerend is bij deze tv, is dat je moet kiezen tussen variabele refresh rates of Dolby Vision HDR-gaming, want deze features werken niet tegelijkertijd. Aangezien er toch geen handige Dolby Vision Game-modus aanwezig is, kan je op de X95L waarschijnlijk dus maar beter voor de variabele refresh rates kiezen.

Er is hier wel ondersteuning voor ALLM, waarbij de tv automatisch naar zijn Game-modus overschakelt wanneer er wordt gedetecteerd dat er een game wordt gespeeld in plaats van een videobron. Daarnaast zijn er ook nog de (redelijk beperkte) Perfect For PlayStation-features die Sony een aantal jaar geleden heeft uitgerold om het te laten lijken alsof de tv- en console-afdelingen wel met elkaar samenwerken. Hiermee kan je PS5 bijvoorbeeld automatisch zijn HDR-output aanpassen aan de specifieke Sony-tv waar je hem op hebt aangesloten.

Sony heeft nu ook een speciaal gamemenu dat je op het scherm kan weergeven. In dit menu zie je de belangrijkste informatie over je binnenkomende game-feed en krijg je toegang tot een aantal hulpmiddelen. Dit menu is niet zo geavanceerd als bij sommige rivalen en zelfs niet zo geavanceerd als bij Sony's flagship OLED-model, de A95L. Toch is het wel fijn om toegang tot zo'n menu te hebben.  

De X95L weet een acceptabele input lag van 18,8 ms te leveren in zijn Game-beeldmodus en levert ook tijdens het gamen consistent prachtige beelden. Dit is gedeeltelijk ook weer het gevolg van de helderheid, de levendige, maar subtiele kleuren en het scherpe en gedetailleerde beeld van het toestel. 

Gaming score: 4/5

Moet je de Sony X95L kopen?

Koop hem als…

Koop hem niet als…

Sony X95L review: alternatieven

Samsung QN95C
Samsungs huidige premium 4K mini-LED TV beschikt over 1.344 dimzones en gemeten helderheid van meer dan 2.200 nits. Het komt dus misschien ook niet echt als een verrassing dat hij prachtige HDR-beelden levert. Daarnaast is de tv voorzien van allerlei gaming-features. De QN95C dimt wel zijn felle objecten wel iets meer dan de Sony X95L, is iets duurder en heeft minder goede ingebouwde speakers. 

Lees hier onze volledige Samsung QN95C review

LG G3
De LG G3 OLED is de eerste OLED TV die de nieuwe Micro Lens Array-technologie gebruikt om de helderheid van OLED flink te verbeteren zonder het risico op inbranden te verhogen. Hij kan nog steeds niet ze fel worden als de X95L, zeker niet bij een schermvullend beeld, en hij klinkt ook niet zo goed. De combinatie van zijn verbeterde helderheid, prachtig diepe zwartwaardes en lichtcontrole per pixel maakt hem echter wel een van de beste OLED TV's die je momenteel kan kopen. 

Lees hier onze volledige LG G3 review